Foto:unsplash.com
Bavljenje rekreativnim i profesionalnim sportom je osnovno ljudsko pravo, čije se važenje proteže i na osobe sa invaliditetom. Zaštita ovog prava od svakog oblika diskriminatornog ponašanja, pored antidiskriminacionog zakonodavstva Republike Srbije, propisana je i odgovarajućim odredbama Zakona o sportu (“Službeni glasnik RS”, br. 10/2016, u daljem tekstu: Zakon). Zakonske odredbe propisuju da svako ima pravo da se bavi sportom. Bavljenje sportom mora biti humano, slobodno i dobrovoljno, zdravo i bezbedno, u skladu sa prirodnom sredinom i društvenim okruženjem, fer, tolerantno, etički prihvatljivo, odgovorno, nezavisno od zloupotreba i ciljeva koji su suprotni sportskom duhu i dostupno svim građanima pod jednakim uslovima, bez obzira na uzrast, nivo fizičkih sposobnosti, stepen eventualne invalidnosti, pol i drugo lično svojstvo.
Zabranjena je svaka neposredna i posredna diskriminacija, uključujući i govor mržnje, po bilo kom osnovu, sportista, sportskih stručnjaka, sportskih organizacija i drugih lica učesnika u sistemu sporta, na otvoren ili prikriven način, a koja se zasniva na nekom stvarnom ili pretpostavljenom ličnom svojstvu.
Zabranom diskriminacije obuhvaćena je i zabrana diskriminacije profesionalnih sportista i sportista koji žele to da postanu u pogledu zapošljavanja, zarade ili uslova rada, osim kada se pravljenje razlike, odnosno stavljanje sportiste u nepovoljniji položaj u odnosu na druge sportiste u istoj ili sličnoj situaciji temelji na samoj prirodi ili stvarnim i odlučujućim uslovima obavljanja određene sportske aktivnosti, a ciljevi koji se time žele postići jesu opravdani. Odredbe ugovora između sportiste, odnosno sportskog stručnjaka i organizacije u oblasti sporta koje predstavljaju diskriminaciju sportiste, odnosno sportskog stručnjaka – ništave su, a odredbe sportskih pravila i opštih akata organizacija u oblasti sporta koje predstavljaju diskriminaciju učesnika u sistemu sporta – ne primenjuju se. Ova odredba ima za cilj da zaštite sportiste od svakog oblika diskriminacije. Zabranjena je u oblasti sporta svaka vrsta zloupotreba, zlostavljanja, diskriminacije i nasilja prema deci.
Organizacije u oblasti sporta i lica koja obavljaju stručno-vaspitni rad sa decom u tim organizacijama, kao i svi članovi i zaposleni u organizacijama u oblasti sporta, naročito će promovisati ravnopravnost među decom i aktivno se suprotstavljati svim vrstama zloupotreba, zlostavljanja, diskriminacije i nasilja.
Sportista, odnosno drugo lice ima pravo na naknadu štete koju pretrpi aktima diskriminacije, zloupotreba, zlostavljanja i nasilja od strane organizacije ili lica u oblasti. Na zabranu diskriminacije primenjuju se odredbe zakona kojim je uređena zabrana diskriminacije, ako ovim zakonom nije drukčije utvrđeno. Republika Srbija, autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave i organizacije u oblasti sporta naročito će preduzimati aktivnosti na povećanju učešća dece, mladih, žena i osoba sa invaliditetom u sportskim aktivnostima, omasovljavanju ženskih sportskih organizacija i davanju ravnopravnog značaja ženama i osobama sa invaliditetom u sportu (čl.4. Zakona).
Sportski objekti moraju biti pristupačni osobama sa invaliditetom, deci i starijim osobama (čl.145. st.3 Zakona). Ova odredba je naročito značajna jer njena dosledna primena omogućava osobama sa invaliditetom aktivno učešće u sportskim aktivnostima, što dodatno doprinosi poboljšanju kvaliteta života osoba sa različitim vrstama invaliditeta.
Kada je reč o razvoju sporta osoba sa invaliditetom, treba istaći aktivnosti Fakulteta sporta i fizičkog vaspitanja Univerziteta u Nišu, koji je u svoje studijske predmete uključio i nastavne predmete koji se direktno odnose na adaptivno fizičko vežbanje i sport osoba sa invaliditetom. Posebno treba istaći i organizovanje besplatne prakse za profesionalno usavršavanje u oblasti plivanja i fitnes treninga za osobe sa invaliditetom (Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja Univerziteta u Nišu, 2021). Sve ove aktivnosti ne doprinose samo boljoj edukaciji budućih profesora fizičkog vaspitanja, adaptivnog sporta, trenera, već i stvaranju odlične naučne i multidisciplinarne osnove za razvoj nauke i promovisanju zdravih stilova života. Kao rezultat sistemskog i kontinuiranog rada, usledili su i zapaženi uspesi sportista sa invaliditetom koji su nastupali na brojnim takmičenjima predstavljajući na najbolji način Republiku Srbiju (Aleksandrović, Jorgić, Mirić, 2016). O uspesima sportista sa invaliditetom videti više u: Jorgić, Aleksandrović, Mirić i dr, 2020: 150-168. Njihovi uspesi su najbolji podstrek za dalji razvoj sporta.
Izvori:
Besplatna praksa i profesionalno usavršavanje iz oblasti plivanja i fitnes treninga za osobe sa invaliditetom, https://www.fsfv.ni.ac.rs/fakultet/novosti/1773-besplatna-praksa-i-profesionalno-usavrsavanje-iz-oblasti-plivanja-i-fitnes-treninga-za-osobe-sa-invaliditetom, pristup 6.3.2021.
Aleksandrović, M, Jorgić, B, Mirić, F. (2016) Holistički pristup adaptivnom fizičkom vežbanju, Niš: Fakultet sporta i vizičkog vaspitanja Univerziteta u Nišu.
Jorgić, B, Aleksandrović, M, Mirić, F, Čolović, H, Dimitrijević, L. (2020) Holistički pristup adaptirnoj fizičkoj aktivnosti – teorija i praksa, Niš: Fakultet sport i fizičkog vaspitanja Univerziteta u Nišu.
Zakon o sportu (“Službeni glasnik RS”, br. 10/2016).
Autor: Dr Filip Mirić
