Autor: Dr Filip Mirić
Foto:Andrzej Rembowski, Pixabay.com
Pravi društveni odgovor na invaliditet podrazumeva izučavanje njegovih najčešćih uzroka. Iako je medicina napredovala u lečenju mnogih bolesti i stanja koje mogu dovesti do pojave invaliditeta, ipak još mnogo treba uraditi na ovom polju. Kao što je poznato, invaliditet može biti fizički, intelektualni, senzorni i mešoviti. Serijom kratkih, informativnih tekstova ćemo nastojati da čitaocima pružimo bazićna znanja o pojedinim vrstama invaliditeta i njihovim uzrocima. Prvi od njih je posvećen fizičkom (motoričkom invaliditetu).
Kao što je već rećeno, napredak medicine i savremena dijagnostika omogućava rani i adekvatan tretman mnogih bolesti i stanja, i povećava stopu preživljavanja većeg broja pacijenata. Međutim, za mnoge bolesti još uvek ne postoji mogućnost potpunog izlečenja, već samo mogućnost usporavanja prirodnog toka bolesti i smanjenje stepena motoričkog (funkcionalnog, fizičkog) invaliditeta.
Stečene povrede mozga mogu biti traumatske i netraumatske. Kvadriplegija podrazumeva potpunu ili delimičnu oduzetost sva četiri ekstremiteta. Predstavlja jedno od najtežih funkcionalnih oštećenja i najčešće je posledica traume. Paraplegija podrazumeva potpunu ili delimičnu oduzetost donjih ekstremiteta, a nastaje kao posledica oboljenja i povreda perifernog motornog neurona.
Cerebralna paraliza najčešći je uzrok fizičkog invaliditeta u detinjstvu i karakteriše se poremećajima položaja i pokreta koji nastaju kao posledica oštećenja mozga u periodu njegovog razvoja. Tokom detetovog rasta dolazi do sekundarnih komplikacija tipa kontraktura i deformiteta što dalje narušava njihov funkcionalni status.
Amputacija predstavlja gubitak celog uda ili nekog njegovog dela. Mogu biti kongenitalne (urođene) i stečene.
Mišićne distrofije su nasledne progresivne bolesti, prvenstveno skeletnih mišića koji rezultiraju degeneracijom mišićnih ćelija i dovode do razvoja mišićne slabosti. Najzastupljeniji je Dišenov tip, od koje obolevaju samo muška deca, a žene su prenosioci gena. U većini slučajeva dečaci ne mogu da hodaju između 12. i 13. godine života.
Multipla skleroza je neurodegenerativno oboljenje hroničnog karaktera i autoimuna bolest koja prvenstveno „napada” belu masu centralnog nervnog sistema. Po svojoj frekvenciji, hronicitetu i tendenciji javljanja kod mlađe populacije, jedan je od vodećih uzroka motoričkog invaliditeta.
Poliomijelitis predstavlja akutno infektivno oboljenje uzrokovano poliovirusom, koji dovodi do asimetričnih paraliza, pri čemu su najčešće zahvaćeni mišići nogu. Ukoliko nakon dve godine ne nastupi potpuni oporavak, paraliza se smatra konačnom. Porođajna lezija brahijalnog pleksusa je mlitava oduzetost gornjih ekstremiteta nastala zbog traumatskog istezanja brahijalnog pleksusa tokom porođaja i predstavlja najčešću porođajnu povredu perifernih nerava (Vrste, uzroci i karakteristike fizičkog invaliditeta navedene prema Jorgić, Aleksandrović, Mirić et al., 2020: 23-24).
Fizički invaliditet je multifaktorski uslovljen. Zbog toga sve terapijske aktivnosti i procedure treba da budu usmerene ka što većoj društvenoj integraciji osoba sa ovom vrstom invaliditeta i umanjenju uzroka koji su do njega doveli.
Izvori:
Jorgić, B., Aleksandrović, M., Mirić, F., Čolović, H, Dimitrijević, L. (2020) Holistički pristup adaptirnoj fizičkoj aktivnosti – teorija i praksa, Niš: Fakultet sport i fizičkog vaspitanja Univerziteta u Nišu.
