Foto: Pixabay
Pravo na pomoć za osposobljavanje za rad je pravo iz oblasti socijalne zaštite, o kome se u javnosti, prema našim saznanjima, veoma retko govori. Zakon o socijalnoj zaštiti („Službni glasnik Republike Srbije“, br. 24/2011, u daljem tekstu: Zakon), kao opšti pravni akt u oblasti socijalne zaštite, detaljno propisuje uslove za priznavanje i ostvarivanje ovog prava.
Pravo na pomoć za osposobljavanje za rad obuhvata podršku u obrazovanju i osposobljavanju za rad i priznaje se deci i mladima sa smetnjama u razvoju i odraslim osobama sa invaliditetom koje se, prema psiho-fizičkim sposobnostima i godinama života, mogu osposobiti za određeni rad a to pravo ne mogu da ostvare po drugom pravnom osnovu.
Procena potrebe za dodatnom podrškom u obrazovanju vrši se u skladu s propisima kojima se uređuju osnovi sistema obrazovanja i vaspitanja, a procena mogućnosti osposobljavanja za rad utvrđuje se po propisima kojima se uređuje profesionalna rehabilitacija i zapošljavanje osoba sa invaliditetom (čl.108. Zakona).
Pravo na pomoć za osposobljavanje za rad ostvaruje se u vidu troškova osposobljavanja za rad, troškova smeštaja u dom učenika, odnosno studenata ili internat, kao i u vidu naknade troškova prevoza. Troškovi osposobljavanja za rad isplaćuju se preduzeću za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje osoba sa invaliditetom, odnosno drugoj organizaciji u kojoj se lice osposobljava, a isplata se vrši na osnovu ugovora koji zaključuje centar za socijalni rad sa tim preduzećem, odnosno organizacijom po pribavljenom mišljenju ministarstva nadležnog za socijalnu zaštitu. Smeštaj u dom učenika, odnosno studenata ili internat vrši se na osnovu ugovora koji zaključuje centar za socijalni rad sa odgovarajućom ustanovom, po pribavljenom mišljenju ministarstva nadležnog za socijalnu zaštitu (čl.108. Zakona). Ako se pravo na osposobljavanje za rad priznaje u vidu smeštaja u domu učenika, odnosno studenata ili u internatu, učešće u troškovima smeštaja korisnika i srodnika koji je u obavezi da ga izdržava određuje se na način propisan odredbama člana 72. Zakona.
Naime, u zavisnosti od socijalno-ekonomskog statusa korisnika, plaćanje opojedinih usluga iu oblasti socijalne zaštite može biti:
1) u celosti iz sredstava korisnika, njegovog srodnika ili trećeg lica;
2) uz delimično učešće korisnika, njegovog srodnika, trećeg lica ili budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine ili jedinice lokalne samouprave;
3) u celosti iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine ili jedinice lokalne samouprave.
Korisnik učestvuje u plaćanju usluge u skladu s kriterijumima koje propisuje ministar nadležan za poslove socijalne zaštite, nadležni organ autonomne pokrajine odnosno jedinice lokalne samouprave. Srodnik koji ima zakonsku obavezu izdržavanja korisnika učestvuje u plaćanju usluge do iznosa utvrđenog sudskom odlukom o izdržavanju korisnika, odnosno do iznosa utvrđenog sudskim poravnanjem zaključenim u skladu sa zakonom koji uređuje porodične odnose, a najviše do punog iznosa cene usluge.
Ako obaveza srodnika koji ima zakonsku obavezu izdržavanja korisnika i koji je u mogućnosti da učestvuje u njegovom izdržavanju nije utvrđena sudskom odlukom niti sudskim poravnanjem, korisnik usluge dužan je da dostavi dokaz da je kod nadležnog suda pokrenuo postupak radi utvrđivanja obaveze izdržavanja od srodnika, i da po okončanju tog postupka sredstva ostvarena na ime izdržavanja od srodnika, a najviše do punog iznosa cene usluge, uplati u budžet Republike Srbije, autonomne pokrajine odnosno jedinice lokalne samouprave.
Srodnik koji ima zakonsku obavezu izdržavanja korisnika može se saglasiti sa plaćanjem punog iznosa cene usluge, odnosno plaćanjem razlike između punog iznosa cene usluge i prihoda kojim korisnik učestvuje u plaćanju usluge, o čemu daje izjavu pred nadležnim centrom za socijalni rad. Treće lice može, ako to želi, delimično ili u celosti učestvovati u plaćanju troškova usluge koja se pruža korisniku, o čemu daje izjavu pred nadležnim centrom za socijalni rad.
Lice upućeno na osposobljavanje za rad kojem je neophodan prevoz od mesta stanovanja do mesta osposobljavanja za rad ima pravo na naknadu troškova prevoza u visini troškova najniže cene javnog saobraćaja (čl.109. Zakona).
Kao što se iz navedenih zakonskih odredbi može zaključiti, pravo na pomoć za osposobljavanje za rad je funkcionalno i suštinski povezano sa pravom na rad, ali i pravom na obrazovanjem. Unapređenjem sistema socijalne zaštite, stvoriće se uslovi za češće korišćenje i ovog prava. Sistem socijalne zaštite predstavlja pravnu celinu, u sklopu pravnog poretka jedne države, a ne prost zbir pojedinačnih prava.
Izvor:
Zakon o socijalnoj zaštiti („Službni glasnik Republike Srbije“, br. 24/2011).
Autor: Dr Filip Mirić
