Foto: Pixabay.com
Osobe sa invaliditetom se često u svakodnevnom životu suočavaju sa višestrukom diskriminacijom (po više osnova), što otežava njeno dokazivanje. Krivičnopravno posmatrano, pored krivivičnog dela povrede ravnopravnosti iz čl.128. Krivičnog zakonika Republike Srbije (u daljem tekstu: KZ), postoji i krivično delo rasna i druga diskriminacija (iz čl.387. KZ). Ovo krivično delo vrši onaj: “Ko na osnovu razlike u rasi, boji kože, verskoj pripadnosti, nacionalnosti, etničkom poreklu ili nekom drugom ličnom svojstvu krši osnovna ljudska prava i slobode zajamčena opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava i ratifikovanim međunarodnim ugovorima od strane Srbije, kazniće se zatvorom od šest meseci do pet godina.” Ovom kaznom kazniće se: “ko vrši proganjanje organizacija ili pojedinaca zbog njihovog zalaganja za ravnopravnost ljudi.
Ko širi ideje o superiornosti jedne rase nad drugom ili propagira rasnu mržnju ili podstiče na rasnu diskriminaciju, kazniće se zatvorom od tri meseca do tri godine.
Ko širi ili na drugi način učini javno dostupnim tekstove, slike ili svako drugo predstavljanje ideja ili teorija koje zagovaraju ili podstrekavaju mržnju, diskriminaciju ili nasilje, protiv bilo kojeg lica ili grupe lica, zasnovanih na rasi, boji kože, verskoj pripadnosti, nacionalnosti, etničkom poreklu ili nekom drugom ličnom svojstvu, kazniće se zatvorom od tri meseca do tri godine.
Ko javno odobrava, negira postojanje ili značajno umanjuje težinu genocida, zločina protiv čovečnosti i ratnih zločina učinjenih protiv grupe lica ili člana grupe koja je određena na osnovu rase, boje kože, vere, porekla, državne, nacionalne ili etničke pripadnosti, na način koji može dovesti do nasilja ili izazivanja mržnje prema takvoj grupi lica ili članu te grupe, ukoliko su ta krivična dela utvrđena pravnosnažnom presudom suda u Srbiji ili Međunarodnog krivičnog suda, kazniće se zatvorom od šest meseci do pet godina.
Ko javno preti da će, protiv lica ili grupe lice zbog pripadnosti određenoj rasi, boji kože, veri, nacionalnosti, etničkom poreklu ili zbog nekog drugog ličnog svojstva, izvršiti krivično delo za koje je zaprećena kazna zatvora veća od četiri godine zatvora, kazniće se zatvorom od tri meseca do tri godine.”
Kao što se iz citirane odredbe Krivičnog zakonika može zaključiti, invaliditet se ne navodi kao element bića ovog krivičnog dela. Istina, invaliditet bi se mogao podsvesti pod “drugo lično svojstvo”. Smatramo da se na ovaj način pruža fragmentarna zaštita osobama sa invaliditetom od višestruke diskriminacije. Prema našem mišljenju, mnogo je bolje predvideti invaliditet kao element krivičnog dela rasna i druga diskriminacija, kako je to učinjeno i kod krivičnog dela povreda ravnopravnosti iz čl.128. KZ. Ovakve izmene bi, svakako bile u skladu i sa odredbom čl.21. Ustava Republike Srbije, kojom je propisana zabrana diskriminacije i po osnovu invalidnosti. Iznetim predlozima bi se poboljšala krivičnopravna zaštita osoba sa invaliditetom od diskriminacije, što bi zakonodavac trebalo da ima u vidu prilikom sledećeg noveliranja krivičnog zakonodavstva.
Izvori:
– Krivični zakonik Republike Srbije („Službeni glasnik Republike Srbije“, br. 85/2005…35/2019).
– Ustav Republike Srbije („Službeni glasnik Republike Srbije“ br. 98/2006)
Piše: Dr Filip Mirić
