Foto: Pixabay
Za krivičnopravnu zaštitu osoba sa invaliditetom od diskriminacije od posebnog je značaja inkriminacija krivičnog dela povreda ravnopravnosti iz čl. 128. Krivičnog zakonika Republike Srbije („Sl. glasnik RS“, broj 85/2005…35/2019, u daljem tekstu: KZ).
Ovo krivično delo vrši onaj ko zbog nacionalne ili etničke pripadnosti, rase ili veroispovesti ili zbog odsustva te pripadnosti ili zbog razlika u pogledu političkog ili drugog ubeđenja, pola, invaliditeta, seksualne orijentacije, rodnog identiteta, jezika, obrazovanja, društvenog položaja, socijalnog porekla, imovnog stanja ili nekog drugog ličnog svojstva, drugome uskrati ili ograniči prava čoveka i građanina utvrđena Ustavom, zakonima ili drugim propisima ili opštim aktima ili potvrđenim međunarodnim ugovorima ili mu na osnovu ove razlike daje povlastice ili pogodnosti. Propisana je kazna zatvora u trajanju do tri godine. Ovo krivično delo ima i jedan kvalifikovani (teži) oblik koji postoji ako krivično delo izvrši službeno lice u vršenju službe, kada je propisana kazna zatvora u trajanju od tri meseca do pet godina.
Izvršilac ovog krivičnog dela može biti svako lice. Za njegovo izvršenje potreban je direktan ili eventualni umišljaj (Lazarević, 2006: 407). Direktan umišljaj postoji kada je učinilac svestan svog dela i hoće, želi njegovo izvršenje (Jovašević, 2006: 83). Drugi oblik umišljaja, eventualni umišljaj, postoji kada je učinilac svestan mogućnosti nastupanja posledice krivičnog dela, koju ne želi, ali pristaje na njeno nastupanje ili se sa njenim nastupanjem saglašava (Jovašević, 2006: 99). Važno je istaći da bi postojalo krivično delo učinilac mora, u vreme izvršenja dela, biti svestan ili je bio dužan i mogao biti svestan da je njegovo delo zabranjeno. Reč je o svesti o protivpravnosti dela.
Pasivni subjekt (žrtva) ovog krivičnog dela može biti svako lice. Na ovaj način pruža se zaštita od povrede ravnopravnosti svim licima, bez obzira na status državljanstva ili bilo koje drugo svojstvo, što je u skladu sa idejom ravnopravnosti. Da bi osobe sa invaliditetom češće prijavljivale ovo krivično delo i učinioce, neophodno je posvetiti više pažnje njihovom potpunijem informisanju o pravnom sistemu.
Izvori:
Jovašević, D. (2006) Leksikon krivičnog prava, Beograd: Službeni glasnik.
Krivični zakonika Republike Srbije („Sl. glasnik RS“, broj 85/2005…35/2019).
Lazarević, Lj. (2006) Komentar Krivičnog zakonika Republike Srbije, Beograd: Savremena administracija.
Autor: Dr Filip Mirić
