Foto: Pixabay
Polni život predstavalja jedan od najintimnijih aspekata života. Zbog toga i krivična zakonodavstva svih savremenih država pružaju zaštitu polnoj slobodi, a posredno i polnom životu svakog pojedinca. U tom smislu posebno je interesantna inkriminacija krivičnog dela obljuba nad nemoćnim licem iz čl. 179. Krivičnog zakonika Republike Srbije („Sl. glasnik RS“, broj 85/2005…35/2019, u daljem tekstu: KZ). Pasivni subjekt (žrtva) ovog krivičnog dela obljubu ne prihvata svojevoljno; on ili nije svestan polnog akta ili se nalazi u takvom stanju da nije u mogućnosti da pruža aktivan otpor licu koje vrši delo. U tome je osnovna razlika između ovog dela i silovanja (Lazarević, 2006: 514).
Naime, ovo krivično delo vrši onaj ko nad drugim izvrši obljubu ili sa njom izjednačen čin iskoristivši duševno oboljenje, zaostali duševni razvoj, drugu duševnu poremećenost, nemoć ili kakvo drugo stanje tog lica usled kojeg ono nije sposobno za otpor, kazniće se zatvorom od pet do dvanaest godina. Radnja izvršenja je vršenje obljube ili sa njom izjednačenog čina nad nemoćnim licem (Jovašević, 2006: 398). Interesantno je da je kazna za osnovni oblik i teže oblike ovog krivičnig dela izjednačena sa kaznom za osnovni oblik i teže oblike krivičnog dela silovanja iz čl. 178. KZ. Ova okolnost je posebno značajna za krivičnopravnu zaštitu osoba sa intelektualnim ili drugim oblikom invaliditeta jer se upravo ove osobe mogu naći u nemogućnosti da faktički pruže otpor i tako se odupru prinudi na obljubu. Ovo krivično delo ima i dva kvalifikovana (teža) oblika.
Prvi kvalifikovani oblik postoji ako je usled izvršenja ovog krivičnog nastupila teška telesna povreda nemoćnog lica ili ako je delo izvršeno od strane više lica ili na naročito svirep ili naročito ponižavajući način ili je učinjeno prema maloletniku ili je delo imalo za posledicu trudnoću, učinilac će se kazniti zatvorom od pet do petnaest godina.
Drugi i najteži oblik ovog krivičnog dela postoji ako je nastupila smrt lica prema kojem je delo izvršeno ili ako je delo učinjeno prema detetu, učinilac će se kazniti zatvorom najmanje deset godina ili doživotnim zatvorom (čl.179. KZ). Treba istaći da je za najteži oblik ovog krivičnog dela alternativno zaprećena i najteža krivična sankcija u krivičnopravnom sistemu Republike Srbije – kazna doživotnog zatvora. Na ovaj način se jasno može uočiti intencija zakonodavca da obljubu nad nemoćnim licem kvalifikuje kao jedno od najtežih krivičnih dela.
Izvršenje krivičnih dela protiv polne slobode ostavlja veoma teške posledice po žrtvu, koje nisu samo fizičke prirode. Mnogo su teže i dugotrajnije psihičke i emotivne posledice. Osnaživanje i pomoć žrtvama je od najvećeg značaja za prevazilaženje posledica. Osoba koje doživi ovako teško životno iskustvo nalazi se na mukotrpnom putu od žrtve ka pobedniku na kome joj je neophodno pružiti sistemsku pomoć i podršku (Nikolić-Ristanović, 2019).
Sa druge strane, otkrivanje izvršenih ili pokušanih krivičnih dela protiv polne slobode i efikasno procesuiranje njihovih učinilaca doprinosi izgradnji sigurnijeg društva i smanjenju straha od kriminaliteta.
Izvori:
Jovašević, D. (2006) Leksikon krivičnog prava, Beograd: Službeni glasnik.
Krivični zakonika Republike Srbije („Sl. glasnik RS“, broj 85/2005…35/2019).
Lazarević, Lj. (2006) Komentar Krivičnog zakonika Republike Srbije, Beograd: Savremena administracija.
Nikolić-Ristanović, V. (2019) Od žrtve do pobednika – viktimologija kao teorija, praksa i aktivizam, Beograd: IGP “Prometej”.
Autor: Dr Filip Mirić
