Foto: Pixabay
Zakon o pravima pacijenata („Službeni glasnik Republike Srbije“, br. 45/2013, 25/2019-dr. zakon, u daljem tekstu ZP) je jedan od fundamentalnih zakona iz oblasti zdravstvene zaštite. Osim što propisuje čitav korpus prava pacijenata (od prava na informisanje do prava na adekvatnu zdravstvenu zaštitu), ovim zakonom su propisani i prekršaji, koji imaju za cilj da spreče i sankcionišu protivpravna ponašanja u ovoj oblasti. Važno je da je primena prekršajnih normi moguća samo u slučaju da se ne radi o težim oblicima ugrožavanja života i zdravlja pacijenata kada se može raditi i oblicima pojedinih krivičnih dela protiv zdravlja ljudi.
Novčanom kaznom od 300.000 do 1.000.000 dinara kazniće se za prekršaj zdravstvena ustanova, odnosno drugo pravno lice koje obavlja zdravstvenu delatnost ako:
1) pacijentu ne omogući ostvarivanje prava na slobodan izbor doktora medicine, odnosno doktora stomatologije;
2) bez pristanka pacijenta, odnosno protivno njegovoj volji ili bez pristanka zakonskog zastupnika deteta, odnosno pacijenta lišenog poslovne sposobnosti, budu preduzete medicinske mere;
3) pacijentu ne omogući uvid u svoju medicinsku dokumentaciju;
4) zakonskom zastupniku ne omogući uvid u medicinsku dokumentaciju kada je pacijent dete, odnosno lice lišeno poslovne sposobnosti;
5) detetu, koje je navršilo 15. godinu života i koje je sposobno za rasuđivanje, ne omogući uvid u njegovu medicinsku dokumentaciju;
6) prekrši obavezu čuvanja naročito osetljivih podataka o ličnosti pacijenta, odnosno raspolaže ili rukuje podacima iz medicinske dokumentacije pacijenta suprotno odredbama;
7) pacijentu, zakonskom zastupniku, odnosno punoletnom članu uže porodice ne omogući ostvarivanje prava;
8) prekrši pravo deteta, koje je navršilo 15 godina života, na poverljivost podataka, koji se nalaze u njegovoj medicinskoj dokumentaciji i ako prekrši obavezu da u slučaju ozbiljne opasnosti po život i zdravlje deteta, tu informaciju saopšti njegovom zakonskom zastupniku;
9) pre početka medicinskog istraživanja ne osigura pacijenta, koji učestvuje u medicinskom istraživanju, kod nadležne organizacije za osiguranje ili ako vrši medicinsko istraživanje koje uključuje pacijente, bez prethodne odluke etičkog odbora zdravstvene ustanove;
10) savetniku pacijenata ne omogući uvid u medicinsku dokumentaciju koja je u vezi sa navodima iznetim u prigovoru ili ako, u postupku po prigovoru, u roku od pet radnih dana ne dostavi savetniku pacijenata sve tražene informacije, podatke i mišljenja;
11) direktor zdravstvene ustanove, odnosno osnivač privatne prakse ne dostavi u određenom roku obaveštenje savetniku pacijenata o preduzetim merama po prigovoru.
Za ovaj prekršaj kazniće se i odgovorno lice u zdravstvenoj ustanovi, odnosno drugom pravnom licu koje obavlja zdravstvenu delatnost novčanom kaznom od 30.000 do 50.000 dinara, a za prekršaj iz stava 1. ovog člana tač. 2) do 7), 9) i 10) kazniće se i zdravstveni radnik preduzetnik novčanom kaznom od 100.000 do 500.000 dinara. Novčanom kaznom od 500.000 do 1.000.000 dinara kazniće se za prekršaj zdravstveni radnik preduzetnik ako postupa suprotno odredbama člana 25. stav 12. ovog zakona, kojom je propisana zabrana obavljanja istraživanja u privatnoj praksi (član 44-45. ZP).
Novčanom kaznom od 10.000 do 50.000 dinara kazniće se za prekršaj zdravstveni radnik ako:
1) pacijentu uskrati pravo na informacije;
2) pacijentu, odnosno zakonskom zastupniku ne da obaveštenje koje je potrebno kako bi pacijent, odnosno zakonski zastupnik. doneo odluku o pristanku ili nepristanku na predloženu medicinsku meru, odnosno u medicinsku dokumentaciju ne unese podatak o datom obaveštenju ili ako pacijentu, odnosno zakonskom zastupniku, onemogući uvid u troškove lečenja;
3) drugim licima saopšti lične informacije za koje je saznao, odnosno koje mu je pacijent u toku pružanja zdravstvene zaštite saopštio;
4) bez pristanka pacijenta, odnosno protivno njegovoj volji ili bez pristanka zakonskog zastupnika deteta, odnosno pacijenta lišenog poslovne sposobnosti, nad pacijentom preduzme medicinsku meru;
5) u medicinsku dokumentaciju pacijenta ne upiše podatak o pristanku ili odbijanju pristanka pacijenta, odnosno zakonskog zastupnika na predloženu medicinsku meru i pacijentu ne omogući uvid u svoju medicinsku dokumentaciju ili ako ne vodi medicinsku dokumentaciju u skladu sa zakonom;
6) zakonskom zastupniku ne omogući uvid u medicinsku dokumentaciju kada je pacijent maloletno, odnosno lice lišeno poslovne sposobnosti i ako detetu koje je navršilo 15 godina života i koje je sposobno za rasuđivanje, ne omogući uvid u njegovu medicinsku dokumentaciju;
7) prekrši obavezu čuvanja naročito osetljivih podataka o ličnosti pacijenta, odnosno raspolaže ili rukuje podacima iz medicinske dokumentacije pacijenta;
8) ne upiše u medicinsku dokumentaciju pacijenta podatak o napuštanju zdravstvene ustanove bez najave pacijenta, ne obavesti, bez odlaganja, o napuštanju stacionarne zdravstvene ustanove od strane deteta, odnosno pacijenta lišenog poslovne sposobnosti, nadležni organ starateljstva, odnosno zakonskog zastupnika ili ne obavesti, bez odlaganja, nadležni organ starateljstva o odluci zakonskog zastupnika da dete, odnosno pacijent lišen poslovne sposobnosti napusti stacionarnu zdravstvenu ustanovu, protivno najboljem interesu pacijenta. Za navedene prekršaje kazniće se i zdravstveni saradnik. Novčanom kaznom od 20.000 do 50.000 dinara kazniće se za prekršaj savetnik pacijenata, ako ne dostavlja mesečni izveštaj direktoru zdravstvene ustanove, odnosno tromesečni, šestomesečni i godišnji izveštaj Savetu za zdravlje (član 46-47. ZP).
Zdravstvena zaštita je osnov javnog zdravlja i dobrobiti svakog pojedinca i društva u celini. Iako su i prekršajne sankcije značajan odvraćajući faktor od protivpravnih ponašanja u ovoj oblasti, to u mnogo većoj meri, mora biti razvijena društvena svest o značaju zaštite zdravlja.
Izvor:
Zakon o pravima pacijenata („Službeni glasnik Republike Srbije“, br. 45/2013, 25/2019-dr- zakon).
Autor: Dr Filip Mirić
